به گزارش پایگاه خبری شباویز به نقل از خبر گزاری فارس،در حالی که آلودگی هوا در کلانشهرهای ایران به یکی از پایدارترین بحرانهای زیستمحیطی کشور تبدیل شده، بررسیهای اقتصادی نشان میدهد ریشهی اصلی این بحران نهفقط در ترافیک و شرایط جوی، بلکه در سیاستهای انرژی، قیمتگذاری سوخت و ساختار اقتصاد نفتی دولت نهفته است؛ سیاستهایی که سالانه میلیاردها دلار هزینه پنهان به اقتصاد ایران تحمیل میکنند.
آلودگی هوا؛ فقط یک مسأله زیستمحیطی نیست
بر اساس برآوردهای رسمی و پژوهشی، سالانه بین ۳۰ تا ۵۹ هزار مرگ زودرس در ایران به آلودگی هوا نسبت داده میشود.اختلاف در اعداد، ناشی از تفاوت روشهای محاسبه است، اما حتی محافظهکارانهترین برآوردها نیز از یک فاجعه انسانی و اقتصادی خبر میدهند.
مطالعات اقتصادی نشان میدهد هزینه سالانه آلودگی هوا برای اقتصاد ایران بین ۹ تا ۱۳ میلیارد دلار برآورد میشود؛ رقمی معادل چند درصد تولید ناخالص داخلی. این هزینه تنها شامل درمان نیست، بلکه شامل:کاهش بهرهوری نیروی کارافزایش غیبت شغلیمرگ زودرس افراد در سن کاراز دست رفتن سرمایه انسانی
مصرف انفجاری بنزین
طبق دادههای منتشرشده در سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، مصرف روزانه بنزین کشور به حدود ۱۳۵ تا ۱۴۰ میلیون لیتر رسیده، در حالی که ظرفیت تولید داخلی حدود ۱۰۵ تا ۱۱۰ میلیون لیتر در روز است.این شکاف بهطور مستقیم نتیجهی قیمتگذاری یارانهای بنزین است.
بنزین در ایران همچنان یکی از ارزانترینها در جهان است و همین مسئله باعث شده مصرف سرانه سوخت بسیار بالاتر از میانگین جهانی باشد؛ انگیزهای برای استفاده از خودروهای کممصرف یا حملونقل عمومی ایجاد نشود و قاچاق سوخت به کشورهای همسایه افزایش یابد.
از منظر اقتصادی، دولت همزمان هم یارانه پرداخت میکند، هم هزینه آلودگی را میپردازد و هم با کسری بودجه مواجه است.
موتور خاموشنشدنی آلودگی
برآوردها نشان میدهد حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد خودروهای در حال تردد کشور فرسوده یا با فناوری قدیمی هستند. این خودروها تا ۳ برابر بیشتر از خودروهای استاندارد آلاینده تولید میکنند؛ مصرف سوخت بالاتری دارند و هزینه سلامت و درمان را بهشدت افزایش میدهند.
مطالعات داخلی نشان میدهد خروج کامل خودروهای فرسوده میتواند دهها میلیون لیتر مصرف روزانه سوخت را کاهش دهد؛ رقمی که معادل میلیاردها دلار صرفهجویی سالانه است.
صرفه کوتاهمدت، خسارت بلندمدت
در فصلهای سرد، بخشی از نیروگاهها و صنایع کشور به دلیل کمبود گاز، به مصرف مازوت و گازوئیل سنگین روی میآورند. این سوختها تولید ذرات معلق (PM2.5) و گوگرد را چند برابر میکنند، و بیشترین نقش را در آلودگی شدید زمستانی کلانشهرها دارند.
از نگاه اقتصادی، استفاده از مازوت شاید در کوتاهمدت هزینه تولید برق را کاهش دهد، اما در عمل هزینه درمان، مرگ زودرس و کاهش بهرهوری نیروی کار، این «صرفهجویی» را کاملاً خنثی میکند.
آلودگی پنهان صنعت نفت
ایران همچنان با پدیدهی سوزاندن گازهای همراه (فلرینگ) و نشت متان در میادین نفت و گاز مواجه است. متان یکی از قویترین گازهای گلخانهای است و علاوه بر اثرات اقلیمی نشاندهنده هدررفت منابع انرژی با ارزش اقتصادی بالاست و آلودگی محلی و منطقهای ایجاد میکند.
کارشناسان معتقدند مهار فلرینگ میتواند همزمان درآمد ارزی ایجاد کند و آلودگی هوا را کاهش دهد، اما نیازمند سرمایهگذاری و اراده سیاستی است.
چیزی که در بودجه دیده نمیشود
بخش مهمی از خسارت آلودگی هوا هرگز در بودجه رسمی دیده نمیشود:مرگ زودهنگام افراد در سن کار.کاهش سالهای سالم زندگی (DALY).
افت کیفیت زندگی در شهرهای آلوده. کاهش جذابیت سرمایهگذاری و مهاجرت نخبگان. اقتصاددانان سلامت تأکید میکنند که اگر «ارزش آماری زندگی» در محاسبات لحاظ شود، هزینه واقعی آلودگی هوا بهمراتب بالاتر از ارقام رسمی خواهد بود.
بازدیدها: 1
